Người được nhắc đến chính là bà Lương Thị Minh Nguyệt.Bà Lương Thị Minh Nguyệt quê thôn Ngọc Chuế, xã Chuế Cầu, tổng Tử Mặc (nay là xã Yên Nghĩa, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định), nổi tiếng xinh đẹp, khí chất khác thường. Đến tuổi trưởng thành, bà kết hôn với ông Đinh Công Tuấn.Theo các tư liệu lịch sử, năm 1406 nhà Minh đem 20 vạn quân sang xâm lược nước ta. Năm 1407, tướng giặc Mộc Thạnh sai quân lấy đất núi Thiên Kiện, đập phá tháp Chương Sơn (xã Yên Lợi ngày nay) vận chuyển về cánh đồng Lai Cách (xã Yên Thọ) để đắp thành Cổ Lộng, nhằm án ngữ đường thủy trên sông Đáy và đường bộ Thiên Lý từ Bắc vào Nam, là bàn đạp để giặc Minh cai trị và đàn áp các cuộc nổi dậy của nhân dân. Trước cảnh ấy, bà Lương Thị Minh Nguyệt bàn với chồng tìm cách tiêu diệt giặc ngoại xâm. Bà mở quán bán hàng ăn ngay bên thành Cổ Lộng để nắm cách bố trí phòng bị của giặc.

Với bản tính thông minh, khéo léo bà dễ dàng làm quen với nhiều tướng giặc cùng quân lính nhà Minh. Do đó, các lối đi lại, cách bố trí quân lương, vũ khí, các trại trú quân đều được bà ghi chép thành sơ đồ. Khi Lê Lợi tiến quân ra Đông Quan, đang tìm cách để đánh thành Cổ Lộng thì bà tìm đến dâng tấm sơ đồ vẽ kho lương thực và vũ khí, đề xuất kế sách hạ thành. Một đêm cuối năm 1426, trong tiết trời giá rét, bà đem theo một số thôn nữ trẻ vào thành mang rượu, thịt bán cho giặc. Quân giặc không đề phòng, sau khi ăn uống no say liền chui vào túi để ngủ. Bà và các thôn nữ nhanh chóng thắt thật chặt miệng túi. Khi thành chỉ còn lại đám lính nhỏ canh gác, bà mở cửa thành để ông Đinh Công Tuấn cùng binh lính phục sẵn dẫn đại quân xông vào. Sau khi chiến thắng giặc Minh, vợ chồng bà Lương Thị Minh Nguyệt không nhận chức quan vua ban mà chỉ xin ban ruộng đất và miễn sưu thuế 3 năm cho nhân dân trong vùng. Vợ chồng bà sống trong cảnh bình yên của quê nhà thì bất ngờ ngày 25/11/1443 âm lịch, cả hai bỗng dưng không bệnh mà qua đời. Vua Lê cho lập đền thờ Kiến Quốc ở làng, đem thi thể 2 người an táng sau đền, ban cho thôn 100 mẫu ruộng tốt để làm việc tế tự. Hàng năm, vào ngày 25/11 âm lịch, nhân dân địa phương nô nức mở hội để tưởng nhớ bà Lương Thị Minh Nguyệt - người được xem là nữ tình báo đầu tiên trong chính sử Việt Nam.